Σαν σήμερα, πριν 70 χρόνια ο Ν. Ζέρβας ίδρυσε τον ΕΔΕΣ

Η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση

 Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΕΤΣΗΣ

• Πριν από εβδομήντα χρόνια, στις 9 Σεπτεμβρίου 1941, ιδρύθηκε η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση, ο «Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος» (ΕΔΕΣ), από τον Συνταγματάρχη Ναπολέοντα Ζέρβα, έναν άφοβο και γενναίο άνθρωπο, απόγονο οικογένειας από την περιοχή Λάκκας Σουλίου.

Η ιδρυτική διακήρυξη του ΕΔΕΣ, περιείχε διατάξεις που έκαναν σαφείς αναφορές στην επικράτηση των δημοκρατικών θεσμών με έντονα τα στοιχεία της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ο Ναπολέων Ζέρβας, είχε ως συνεργάτες, στην αρχή το δικηγόρο Ηλία Σταματόπουλο και τον ε.α. Συνταγματάρχη Λεωνίδα Σπαή.

Όμως, παρά το γεγονός ότι η αποκλειστική πατρότητα της ίδρυσης του Συνδέσμου ανήκε στον Ναπ. Ζέρβα, τον Αρτινό στρατιωτικό, αυτός, εν τούτοις, δεν κράτησε την αρχηγία, αλλά, για λόγους πολιτικής τακτικής, όρισε ισόβιο αρχηγό το Στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα, αυτόν τον επαναστάτη, το «Μαύρο Καβαλάρη» του Μικρασιατικού Μετώπου, που παρέμεινε εξόριστος από το 1933 στη Γαλλία. Μια εύστοχη πολιτική κίνηση…

Λίγες μέρες αργότερα, έφθασε στην Αθήνα από το Παρίσι ο καθηγητής Γαλλικών Κομνηνός Πυρομάγλου, στενός φίλος του Στρατηγού Πλαστήρα, προσωπικότητα «ειδικού» βάρους, με πλούσια ως τότε αντιδικτατορική δράση.

Ο Ναπολ. Ζέρβας έπεισε τον Κομνηνό Πυρομάγλου να τον ακολουθήσει, τον όρισε μάλιστα και υπαρχηγό του ΕΔΕΣ. Δόθηκε έτσι υπόσταση στις φήμες που είχαν αρχίσει να διαδίδονται, ότι η οργάνωση βρίσκεται σε άμεση επικοινωνία με τον εξόριστο Στρατηγό Πλαστήρα.

Πολύ γρήγορα, αυτό θα αποδειχθεί ότι ήταν ένα από τα στοιχεία που ώθησε πολλούς τότε συντηρητικούς να ενταχθούν στον ΕΔΕΣ.

Έτσι, άρχισε η στελέχωση του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου που προηγήθηκε της συγκρότησης του ΕΑΜ.

Την άνοιξη του 1942 ο ΕΔΕΣ είχε απλώσει γερές ρίζες στην Αθήνα, ενώ διέθετε οργανωμένους πυρήνες σε όλη σχεδόν τη χώρα.

Η πρώτη επαφή του Ναπ. Ζέρβα με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, έγινε το Μάρτιο του 1942. Μεσολάβησε ο «Προμηθεύς ΙΙ», η ομάδα κατασκοπείας και σαμποτάζ. Ο Δημ. Μπαρδόπουλος, απότακτος αξιωματικός του Ναυτικού, έπεισε το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής ότι η οργάνωση του Ναπ. Ζέρβα έχει τη δυνατότητα να οργανώσει ένοπλες ομάδες στα Ελληνικά βουνά. Έτσι, λίγο αργότερα έφθασε στην Ελλάδα ο σύνδεσμος των Άγγλων Γεράσιμος Αλεξάτος, φέροντας εντολές και χρήματα για την οργάνωση του αντάρτικου.

Το αρχικό σχέδιο στρατιωτικής δράσης του ΕΔΕΣ, που καταστρώθηκε από τον Ναπ. Ζέρβα και τους επιτελείς του, πρόβλεπε: Η ένοπλη δράση να ξεκινούσε με την Εποπτεία και την καθοδήγηση του Ζέρβα από την Ήπειρο και το Βάλτο.

Οι Συνταγματάρχες Σπαής και Παπαγεωργίου να οργανώσουν ένοπλα τμήματα στη Θεσσαλία. Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός να ξεσήκωνε τη Ρούμελη, ενώ πυρήνες αντάρτικου και προπαρασκευής για ένοπλο δράση θα αναλάμβαναν οι Συνταγματάρχες Παπαχριστοδούλου και Μαντάς στη Μακεδονία και στην Κρήτη, καθώς και ο Αντισυνταγματάρχης Γεωργίου στην Πελοπόννησο. Παράλληλα ο Συνταγματάρχης Μπακιρτζής θα έφευγε για τη Μέση Ανατολή, ως εκπρόσωπος του Κινήματος, ενώ η συμμαχική αεροπορία θα ανεφοδίαζε με ρίψεις τις ένοπλες ομάδες. Συνδετικός κρίκος επικοινωνίας με τους Άγγλους θα εξακολουθούσε να ήταν ο «Προμηθεύς ΙΙ».

Όμως, η αναποφασιστικότητα ορισμένων, οι προσωπικές φιλοδοξίες άλλων και η ατολμία τελικά «ακύρωσαν» αυτό το σχέδιο…

Έτσι, η δράση του ΕΔΕΣ, κάτω από άλλες συνθήκες και έπειτα από οργανωτικές αντιξοότητες, ξεκινά στις 23 Ιουλίου 1942.

Με προπομπούς τον Ταγματάρχη Πέμπα, το Λοχαγό Κοκκινάκη, τον Δημ. Μπαρδόπουλο και τον αδελφό του Περικλή, ο Ναπολέων Ζέρβας, μαζί με τους συντρόφους του Πυρομάγλου, Μυριδάκη, Παπαδάκη και Κωστάκη φθάνουν στο Βάλτο.

Όμως, οι έντονες αντιδράσεις του ΕΑΜ, αναγκάζουν τον Ναπ. Ζέρβα στα μέσα Σεπτεμβρίου –για λόγους ασφαλείας- να μετακινήσει τις δυνάμεις του στα ορεινά του Νομού Άρτας.

Παρά τις πολλαπλές δυσκολίες, ο ΕΔΕΣ κατάφερε, στις αρχές Οκτωβρίου του 1942, να διαθέτει ισχυρό οπλισμό. Στις 23 Οκτωβρίου ο ΕΔΕΣ αντιμετώπισε την πρώτη εκκαθαριστική επιχείρηση των Ιταλών.

Στις 10 Νοεμβρίου 1942, στο χωριό Αργύρη –ανατολικά από τον Αχελώο- εμφανίζεται εξ ονόματος του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής ο Άγγλος Ταγματάρχης Κρίστοφερ Μόνταγκιου Γουντχάουζ. Ο άνθρωπος που έφερε την εντολή για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, μια επιχείρηση που διηύθυνε με απόλυτη επιτυχία ο Ναπολ. Ζέρβας. Ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη. Ήταν δυστυχώς η πρώτη και τελευταία φορά κατά την οποία θα συνεργάζονταν ο ΕΔΕΣ και ο ΕΛΑΣ…

Οι κυριότερες από τις μεγάλες νικηφόρες μάχες που έδωσαν οι Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών (ΕΟΕΑ) του Ναπ. Ζέρβα κατά των Ιταλών και Γερμανών, ήταν στο Μακρυνόρος, στο Σούλι, στην Κανέτα, στη Μενίνα και στο Ραδοβύζι.

http://www.proinoslogos.gr/component/content/article/13/7138